Μωάμεθ ή Μεχμέτ

Όνομα έξι σουλτάνων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. 1. Μ. A’, ο λεγόμενος Τζελεμπί (1389; -1421). Γιος του σουλτάνου Βαγιαζήτ A’, ανέβηκε στον θρόνο το 1402, ύστερα από την αιχμαλωσία του πατέρα του στη μάχη της Αγκύρας και τη νίκη του Ταμερλάνου. Ο Μ. αποκατέστησε την ενότητα του οθωμανικού κράτους, την οποία είχαν διασπάσει οι Μογγόλοι, οι οποίοι - για να εξασθενίσουν τους Οθωμανούς - είχαν επαναφέρει τα παλιά εμιράτα της Μικράς Ασίας. Ο σουλτάνος αυτός είναι ο μόνος Οθωμανός ηγεμόνας που απέφυγε τις πολεμικές συγκρούσεις και επιδίωξε φιλικές σχέσεις με τον αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγο και τον ελληνισμό της Μ. Ασίας. 2. Μ. B’, ο λεγόμενος Πορθητής (Φατίχ 1430 - 1481). Ανέβηκε στον θρόνο σε ηλικία 12 ετών, όταν ακόμα ζούσε ο πατέρας του Μουράτ B’, o οποίος μετά την υπογραφή συνθήκης με το βασιλιά της Ουγγαρίας Λαδίσλαο E’, προτίμησε να αποσυρθεί από την ενεργή δράση. Γενναίος και ακατάβλητος πολεμιστής, ο Μ. χαρακτηρίζεται από μεγάλες διοικητικές ικανότητες, αλλά και πρωτοφανή ψυχική σκληρότητα, έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους συνεργάτες του και μεγάλη φιλοδοξία. Στις 29 Μαΐου 1453 ολοκλήρωσε την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, που είχε αρχίσει ήδη από το 1451, κυριεύοντας και λεηλατώντας τη βυζαντινή πρωτεύουσα. Το 1458 και 1460 εκστράτευσε στην Πελοπόννησο και την υπέταξε. Το 1461 χτύπησε την Τραπεζούντα, συνέλαβε τον τελευταίο αυτοκράτορά της Δαβίδ Κομνηνό και ολοκλήρωσε την οθωμανική επικράτηση στις ελληνικές χώρες με την απόσπαση της Λέσβου από τους Γενουάτες Γατελούζους. Το 1463 ξεκίνησε τον πρώτο βενετοτουρκικό πόλεμο (1463 -1479), με τον οποίο κυρίευσε την Εύβοια (ως τότε ενετική κτήση) και το Άργος, εντυπωσιάζοντας την Ευρώπη με τη νίκη του εναντίον της μεγάλη ναυτικής δύναμης της ανατολικής Μεσογείου. Στο μεταξύ ολοκλήρωσε την τουρκική επικράτηση στη νότια Βαλκανική, στην Αλβανία, Βοσνία, Σερβία και Βουλγαρία. Το 1480 δυνάμεις του Μ. πραγματοποίησαν απόβαση στις δυτικές ακτές της νότιας Ιταλίας (πρόσκαιρη κατάκτηση του Οτράντο, 1480), αλλά ο θάνατος του το 1481, σε ηλικία 49 μόλις ετών, ανέκοψε το κατακτητικό του έργο προς τα Δ. Ο Μ. διέθετε μοναδική πολιτική διαίσθηση, γι’ αυτό και προσπάθησε να εκμεταλλευτεί τη διάσταση των Βυζαντινών σε φιλενωτικούς και ανθενωτικούς, υποστηρίζοντας τον εκπρόσωπο των ανθενωτικών Γεώργιο (Γεννάδιο) Σχολάριο, τον οποίο ανέβασε στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης, παραχωρώντας του - και διά μέσου αυτού στους υπόδουλους ορθόδοξους - ορισμένα γραπτά προνόμια που έκαναν ευκολότερη την εσωτερική αποκατάσταση ομαλού βίου μεταξύ των ραγιάδων. 3. Μ. Γ’ (1566 - 1603). Γιος του Μουράτ Γ’ και σουλτάνος από το 1595, κέρδισε τον θρόνο ύστερα από τη δολοφονία δεκαεννέα αδελφών του. Ήταν ο τελευταίος σουλτάνος που είχε προετοιμαστεί για τη διακυβέρνηση του κράτους, αναλαμβάνοντας τη διοίκηση μιας επαρχίας. Ωστόσο, μετά την ανάρρησή του, εγκατέλειψε τις κρατικές υποθέσεις στη μητέρα του και ασχολήθηκε περισσότερο με τη διοργάνωση διασκεδάσεων και μεγαλοπρεπών εορτών. Από την εποχή του αρχίζει πια η εσωτερική αποδιοργάνωση του κράτους (στρατιωτικά στασιαστικά κινήματα, πολιτική δύναμη στο χαρέμι κλπ.) και η παρακμή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στα χρόνια του εντάθηκε ο πόλεμος στην Ουγγαρία, στον οποίο έλαβε προσωπικά μέρος και ο ίδιος ο σουλτάνος, συμμετέχοντας στην πολιορκία του Ερλάου (1596). 4. Μ. Δ’ (1641 - 1692), γιος του Ιμπραήμ B’, τον οποίο διαδέχτηκε το 1648 σε ηλικία 7 ετών. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του κυριεύτηκε από τους Τούρκους η Κρήτη (1669) και πραγματοποιήθηκε η δεύτερη πολιορκία της Βιέννης (1683). Στα χρόνια του άρχισε η ραγδαία υποχώρηση των Οθωμανών από τη βόρεια Βαλκανική, ύστερα από τη συγκρότηση του «Ιερού Συνασπισμού του Λιντς» (Αυστρίας, Πολωνίας, Βενετίας) και τις αλλεπάλληλες ήττες των τουρκικών στρατευμάτων στη Βούδα (1684, 1686), στο Μόχατς (1687) και στην Ουγγαρία (1688). Οι ήττες αυτές, σε συνδυασμό με τις επιτυχίες του Φραγκίσκου Μοροζίνι στην Πελοπόννησο, στοίχισαν στον Μ. τον θρόνο, από τον οποίο τον καθαίρεσαν ο στρατιωτικοί ηγέτες της Κωνσταντινούπολης. 5. Μ. E’, o λεγόμενος Ρεσάντ (1844 - 1918). Μέχρι το 1909 ήταν αιχμάλωτος του αδελφού του, σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β’· στον θρόνο ανέβηκε μετά την εθνικιστική επανάσταση των Νεότουρκων, από τους οποίους κατευθυνόταν ουσιαστικά η διακυβέρνηση του κράτους σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της βασιλείας του Μωάμεθ. 6. Μ. ΣΤ’ (1861 - 1926). Ανέλαβε τον θρόνο το 1918, αλλά αμέσως αντιμετώπισε την αντιμοναρχική κυβέρνηση του Κεμάλ Ατατούρκ· το 1922 η Εθνοσυνέλευση της Άγκυρας κατήργησε το σουλτανάτο, ανάγκασε τον Μ. να δραπετεύσει στο εξωτερικό και να παραιτηθεί από τον θρησκευτικο-πολιτικό τίτλο του χαλίφη. Μικρογραφία του 16ου αι. που εικονίζει την πολιορκία του Ερλάου, στην οποία έλαβε μέρος και ο ίδιος ο σουλτάνος ο Μωάμεθ Γ’ (Μουσείο Τοπ Καπί, Κωνσταντινούπολη) Ο Μωάμεθ (Μεχμέτ) Β’ ο Πορθητής, σε προσωπογραφία του Βενετού ζωγράφου Τζεντίλε Μπελίνι.